Βάζουμε τα σπίρτα, βάζετε τα τσιγάρα;

Βάζουμε τα σπίρτα, βάζετε τα τσιγάρα;


Ωραία ξέρουμε οτι ο Προμηθέας έφερε στους ανθρώπους τη φωτιά, μετά όμως τι έγινε;

sporos

words: Sporos

match-patchwork

Ωραία ξέρουμε οτι ο Προμηθέας έφερε στους ανθρώπους τη φωτιά, μετά όμως τι έγινε; Θέλω να πω είδαμε που τους την έδωσε, είδαμε και την επόμενη σκηνή που του έτρωγαν το συκώτι και μετά μαύρη οθόνη. Μετά τι κάνανε? Την κράτησαν αναμμένη για πάντα; Αυτή η φωτιά δεν έσβησε ποτέ; Αυτό είναι full time job! Πρέπει να υπήρχε κάποιος ή κάποιοι που ασχολούνταν όλη μέρα σε βάρδιες με τη διατήρηση αυτής της φωτιάς! Ύστερα θυμάμαι νομίζω την πρώτη φορά που είδα φωτιά, δεν θυμάμαι να την είχαμε κάπου στο σπίτι μόνιμα αναμμένη. Και τότε θυμήθηκα, τι ωραία που μυρίζουν τα σπίρτα..

photo via https://medium.com

Το πρώτο “σπίρτο”

Τα πρώτα “σπίρτα” φαίνεται να χρησιμοποιήθηκαν το 577 στην Κίνα όπου οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν όχι ξυλάκια, αλλά μεγάλα ξύλα βουτηγμένα σε ένα μείγμα εύφλεκτων χημικών που μπορούσαν να διατηρήσουν τη φωτιά αναμμένη, ωστόσο δεν μπορούσαν από μόνα τους ν΄ανάψουν φωτιά, εξ΄ου και τα εισαγωγικά στο σπίρτα στον τίτλο. Ωστόσο έμοιαζαν με σπίρτα και βοηθούσαν με τη φωτιά, οπότε αποφασίσαμε να τα καρφιτσώσουμε στην εκκίνηση.

Το πρώτο αληθινό σπίρτο

Το 1805 ο Jean Chancel ήταν ο βοηθός του καθηγητή Louis Jacques Thénard του Παρισιού και τότε ήταν που εφηύρε το πρώτο αυτό-φλεγόμενο σπίρτο! Η μύτη του την βουτούσαν σε θειικό οξύ (το οποίο το κουβαλάγανε σε μπουκαλάκι μαζί τους) αλλά και ζάχαρη, γιατί ο Chanchel ήξερε οτι έτσι το σπίρτο του άπαξ και ανάψει λόγω της ζάχαρης η φλόγα θα είχε αρκετή ένταση για να κάψει το ξυλάκι. Δυστυχώς το πρώτο εκείνο σπίρτο ήταν όχι μόνο ακριβό, αλλά και επικίνδυνο. Οπότε, ωραία ιδέα Jean, αλλά δεν!

Το σπίρτο του Προμηθέα

Ο Samuel Jones πατεντάρισε το σπίρτο Προμηθέας το 1828 στο Λονδίνο. Φανταστείτε ένα μικρό γυάλινο γλόμπο με θειικό οξύ μέσα καλυμμένο με χλωριούχο κάλιο και ζάχαρη και όλο αυτό με χαρτί. Άλλοι έσπαγαν το γυαλί με πένσα και κάπου διάβασα οτι κάποιοι το έσπαγαν με τα δόντια (δίνω μηδέν πιθανότητες να ισχύει αυτό)

Και οι δυο παραπάνω προσπάθειες παρόλο που ανέβασαν πολύ τα ποσοστά των καπνιζόντων, γιατί ήταν ευκολότερο να ανάψουν με αυτά σε σχέση με όλες τις άλλες εναλλακτικές της εποχής, δεν διατηρούσαν για πολλή ώρα τη φλόγα, η αρχική αντίδραση ήταν πολύ βίαιη (εγώ βέβαια και με τα ασφαλείας σήμερα έχω καταφέρει να κάψω τα φρύδια μου) και μύριζαν και άσχημα.

Τα σπίρτα και ο λευκός φώσφορος

Ο Charles Sauria το 1831 έφτιαξε ένα καινούριο σπίρτο με λευκό φώσφορο για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με τη δυσάρεστη μυρωδιά στα ήδη υπάρχοντα. Ο νέος κανόνας για τα σπίρτα αυτά ήταν να μένουν κλεισμένα σε αεροστεγείς συσκευασίες. Τα καλά (και κακά) νέα ήταν οτι το σπίρτο αυτό μπορούσες να το ανάψεις περνώντας το από οποιαδήποτε επιφάνεια πανεύκολα. Όπως καταλαβαίνετε πολλές φωτιές ανάψανε κατά λάθος τότε και αυτό δεν ήταν το μόνο πρόβλημα γιατί κάπου τότε κατάλαβαν οτι ο λευκός φώσφορος είναι και τοξικός.

Ο λευκός φώσφορος και το “ψεύτικο σαγόνι”

via https://theconversation.com/

Όπως γίνεται συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις οι πρώτοι που κατάλαβαν την τοξικότητα του λευκού φωσφόρου ήταν οι εργάτες στα εργοστάσια που έφτιαχναν τα εν λόγω σπίρτα. Δεν ήταν ένα μόνο εργοστάσιο αλλά το Bryant and May του Λονδίνου είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Οι εργάτες εκεί ήταν μικρά παιδιά, πριν την εφηβεία και νεαρές γυναίκες, συνήθως όλοι τους Ιρλανδοί μετανάστες που δούλευαν εως και 14 ώρες τη μέρα, αλλά δεν αφιερώσαμε ολόκληρη παράγραφο για να γράψουμε για τα μυοσκελετικά προβλήματα των ανθρώπων αυτών και μόνο. Ο φόβος και ο τρόμος στα εργοστάσια σαν αυτό ήταν μια ασθένεια με το όνομα “phossy jaw” που επηρέαζε το 11% των εργατών περίπου 5 χρόνια μετά την αρχική έκθεση στον λευκό φώσφορο. Η εισπνοή των ατμών οδηγούσε στον οστικό θάνατο του σαγονιού, των δοντιών και στη συνέχεια σε αγωνιώδη θάνατο του ασθενούς καθώς η νέκρωση προχωρούσε στον εγκέφαλο. Ο ασθενής μπορούσε να σωθεί μόνο με αφαίρεση του σαγονιού κι αυτό δεν ήταν βέβαιο. Η ασθένεια έγινε το σύμβολο των άθλιων συνθηκών που βίωναν οι εργάτες της εποχής.

Το 1888 η Annie Besant αποκάλυψε τις συνθήκες εργασίας στο εργοστάσιο στο άρθρο της White Slavery in London εξοργίζοντας τους εργοδότες της οι οποίοι προσπάθησαν να βάλουν τις εργάτριες να υπογράψουν ένα χαρτί που έλεγε οτι δεν έχουν πρόβλημα με τις συνθήκες εργασίας τους. Εκείνες αρνήθηκαν να υπογράψουν και 1400 εργάτριες κατέβηκαν σε απεργία την ίδια μέρα.

Το αθόρυβο σπίρτο

Το αθόρυβο σπίρτο είχε κι αυτό λευκό φώσφορο, αγαπήθηκε κυρίως από πράκτορες που κάπνιζαν πούρα εν ώρα εργασίας, το αναφέρουμε για να δώσουμε την ευκαιρία στον εφευρέτη να λάβει τα credits που του αξίζουν. Το έφτιαξε το 1836 ο Ούγγρος Γιάνος Ιρίνι όταν ακόμα ήταν φοιτητής χημείας και πήρε την ιδέα του από ένα ανεπιτυχές πείραμα του καθηγητή του Μάισνερ και αντικατέστησε το χλωριούχο κάλλιο στην κορυφή του σπίρτου με διοξείδιο του μολύβδου. Ο απένταρος φοιτητής πούλησε την πατέντα του Ίστβαν Ρόμερ, ένας πλούσιο Ούγγρο φαρμακοποιό για 60 φιορίνια. Ο Ρόμερ πλούτισε από την εφεύρεση, ενώ ο καημένος μας ο Γιάννος πέθανε φτωχός και ξεχασμένος.

Τα σπίρτα ασφαλείας

Είναι σαφές από τα παραπάνω οτι έπρεπε να βρεθεί μια λύση για τον λευκό φώσφορο και όχι μόνο λόγω της παραμορφωτικής ασθένειας. Τα σπίρτα είχαν αρχίσει να αποκτούν κακή φήμη, λέγεται οτι κάθε κουτί είχε αρκετή ποσότητα από το επικίνδυνο συστατικό για να σκοτώσει έναν άνθρωπο. Η απάντηση στο πρόβλημα αυτό είναι τα σπίρτα ασφαλείας που κατασκευάστηκαν το 1844 από τον Σουηδό Γκούταβ Έρικ Πας και έβαλε και το χεράκι του ο Τζων Έντβαρντ Λούντστρομ μια δεκαετία αργότερα για να το βελτιώσει.

Ουσιαστικά αντικαταστάθηκε ο λευκός φώσφορος με ερυθρό φώσφορο και μάλιστα όχι πάνω στο ίδιο το σπίρτο, αλλά στην επιφάνεια που το τρίβουμε, ο οποίος με την τριβή και τη θερμότητα μετατρέπεται κατά ένα μέρος σε λευκό και αναφλέγεται. Δυστυχώς τα καινούρια σπίρτα ασφαλείας είχαν υψηλότερο κόστος κι έτσι οι καταναλωτές δεν άλλαξαν τις παλιές τους συνήθειες παραμόνο όταν η χρήση του λευκού φωσφόρου άρχισε να απαγορεύεται λίγο λίγο σε όλες τις χώρες, εκτός της Αμερικής που απλά επέβαλε πρόσθετο φόρο γι’αυτά το 1913.

Τα σπίρτα σε φακελάκι

Tώρα που όλα ήταν ασφαλή, το πρόβλημα με τα σπίρτα ήταν οτι εμποδίζανε στην τσέπη. Καταλαβαίνω, δεν είναι ωραίο. Ο Πιούζι λοιπόν σκέφτηκε να τα βάλει σε ένα κουτί-διπλωμένο χαρτόνι με την επιφάνεια ανάφλεξης στο εσωτερικό του και την ευρεσιτεχνία του αγόρασε η Diamond Match Company για 4000 δολάρια. Τα συγκεκριμένα σπίρτα πλασαρίστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ευρέως ως διαφημιστικά. Μέχρι και σήμερα, στοιχηματίζω οτι αποκλείεται να μην έχει πέσει ένα τέτοιο διαφημιστικό πακέτο στα χέρια σας.


Extra! Fun Facts!

  1. Ο αναπτήρας εφευρέθηκε πριν τα σπίρτα ασφαλείας, το 1816
  2. Μισό τρισεκατομμύριο σπίρτα υπολογίζεται οτι χρησιμοποιούνται ετησίως ανά τον κόσμο
  3. Ο πρώτος συλλέκτης σπιρτόκουτων έχει καταγραφεί το 1943
  4. Στη Δανία και το Βέλγιο για χρόνια τα λέγανε “Lucifers”
  5. H παλιότερη διαφήμιση σε σπίρτα ήταν το 1895 της Mendelson Opera Company και πήγαινε κάπως έτσι: “A cyclone of fun – powerful caste – pretty girls – handsome ward-robe – get seats early”

Γεγονός είναι οτι δεν είναι τόσο βολικά όσο ένας αναπτήρας, ωστόσο σε κάνουν να νιώθεις οτι είσαι στο πατάρι της γιαγιάς σου μικρός και κάνεις κάποια σκανταλιά, μυρίζουν ωραία και κάνουν την γάτα σου να γουρλώνει τα μάτια της με έκπληξη.

Λοιπόν; Βάζουμε τα σπίρτα, βάζετε τα τσιγάρα;

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

This site uses cookies to offer you a better browsing experience. By browsing this website, you agree to our use of cookies.