The Lunchbox: Κάντο όπως οι Dabbawalas!

Για όσους από εσάς δεν έχουν δει την ταινία, ένα μπέρδεμα στο δίκτυο διανομής του κολατσιού στην Βομβάη (Dabbawalas) , πυροδοτεί μια ρομαντική ιστορία ανάμεσα σε μια παντρεμένη νοικοκυρά την Ila (Nimrat Kaur) που προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή του συζύγου της και έναν μοναχικό και λίγο γρουσούζη χήρο τον Saajan (Irrfan Kahn) που πρόκειται όπου να ναι να συνταξιοδοτηθεί.

Tι είναι οι Dabbawalas;

Οι Dabbawalas (που σημαίνει κατά λέξη «αυτοί που φέρνουν το κουτί») είναι ένα σύστημα διανομής φαγητού που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του βρετανικού Raj το 1890. Την εποχή εκείνη υπήρχε μεγάλη ανάγκη για ένα τέτοιο σύστημα καθώς όλο και περισσότερους μετανάστες έφταναν στη μεγάλη πόλη για να δουλέψουν και ούτε οι ίδιοι είχαν την κουλτούρα του fast food τότε, ούτε τέτοιου είδους επιχειρήσεις εδράζανε γύρω από τους χώρους εργασίας.  Έπρεπε λοιπόν κάτι να φάνε το μεσημέρι και θυμίζουμε ότι τότε δεν υπήρχαν ούτε φούρνοι μικροκυμάτων, ούτε ψυγεία για να διατηρήσει κανείς το φαγητό που έφερε το πρωί από το σπίτι του και που μαγείρεψε από την προηγούμενη μέρα. Ταυτόχρονα την ίδια περίοδο υπήρχε μεγάλη προσφορά αναλφάβητων εργαζομένων, οι οποίοι είχαν μεταφερθεί στις πόλεις, γιατί η γεωργία αδυνατούσε να τους απασχολήσει όλους.

Τα γεύματα παραλαμβάνονται από τότε μέχρι και σήμερα ζεστά και φρεσκομαγειρεμένα αργά το πρωί, παραδίδονται κυρίως με ποδήλατα και τρένα σε εργαζόμενους σε όλη τη Βομβάη και επιστρέφουν άδεια το ίδιο απόγευμα. Περίπου 175.000 με  200.000 φαγητοδοχεία μεταφέρονται καθημερινά από 4.500 έως 5.000 dabbawalas.

Τι είναι το dabba και ποιος το φτιάχνει σήμερα;

Κάθε dabba έρχεται σε δύο, τρία ή τέσσερα επίπεδα. το κάτω μέρος είναι το μεγαλύτερο και έχει το ρύζι, τα άλλα συνήθως έχουνε, κάρυ, λαχανικά, flatbread (το ψωμί τους σαν να λέμε) και ένα επιδόρπιο. Τα γεύματα αυτά τις περισσότερες φορές παρασκευάζονται από τα μέλη της οικογένειας που δεν εργάζονται και μένουν στο σπίτι, αποφεύγοντας έτσι τα εστιατόρια που είναι ακριβά, αλλά και τις καντίνες αμφιβόλου υγιεινής. Σήμερα που και οι περισσότερες γυναίκες εργάζονται, έχουν ξεπηδήσει πολλά εστιατόρια που έχουν αναλάβει αυτό το ρόλο και πολλά από αυτά απασχολούν χήρες γυναίκες για να σταθούν στα πόδια τους οικονομικά.

Το κόστος για την παροχή της υπηρεσίας αυτής είναι περίπου 450 ρουπίες το μήνα (παίζει ρόλο και η απόσταση). Επειδή υποθέτω ότι δεν ξέρετε ούτε πόσα ευρώ είναι οι ρουπίες, ούτε τι παίρνεις με τόσες εκεί, 450 ρουπίες θα σου κοστίσει περίπου ένα σάντουιτς και εδώ μιλάμε για ολόκληρο γεύμα.

Mιλάμε για την εμπορική πρωτεύουσα της χώρας και τον τεχνολογικό κόμβο της Ινδίας, η επιτυχία δεν οφείλεται απλά στο ότι εκεί απλά δεν έχει φτάσει το uber. Για την ακρίβεια έχει φτάσει και αυτό και πολλές άλλες εταιρίες διανομής φαγητού, αλλά δεν κατάφεραν να ριζώσουν, σε αντίθεση με την αλάνθαστη μέθοδο dabbawala που σύμφωνα με τους New York Times συνεχίζει να αναπτύσσεται με ρυθμό 5-10% ετησίως. Και λέω την αλάνθαστη μέθοδο, γιατί υποστηρίζεται ότι οι dabbawalas κάνουν λιγότερα από ένα λάθος σε κάθε έξι εκατομμύρια παραδόσεις χωρίς αυτό βέβαια να πιστοποιείται από κάποια συγκεκριμένη στατιστική μελέτη. Σύμφωνα με τους ντόπιους, έχουν τόση εμπιστοσύνη στο σύστημα που στέλνουν μεταξύ τους εκτός από φαγητό και άλλα αντικείμενα όπως σημειώματα, γυαλιά ηλίου, επιταγές κλπ.

Γιατί όχι Uber τελικά;

Η προσέγγιση τους στην παράδοση γευμάτων με τη χρήση χαμηλής εως καθόλου τεχνολογίας είναι ίσως το ατού τους ακόμα και στο σήμερα που η Βομβάη βρίθει νεοσύστατων επιχειρήσεων στον ίδιο τομέα. Στους πάντα γεμάτους δρόμους της Βομβάης, τα τρένα και τα ποδήλατα είναι κατά πολύ γρηγορότερα από τα αυτοκίνητα και τα μηχανάκια, δεν χρειάζεται να ακολουθούν καν τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας και να ψάχνουν να παρκάρουν.

Ταυτόχρονα η νέα τάση στην υγιεινή διατροφή βοήθησε τις δουλειές, γιατί τα «healthy» εστιατόρια στρέφονται σε εκείνους για να στείλουν τα γεύματα στους πελάτες του λόγω του αδιαμφισβήτητα eco-friendly τρόπου λειτουργίας τους.

Οι βασικές αρχές λειτουργίας τους είναι μέχρι σήμερα ίδιες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν καινοτομούν, επικοινωνώντας με τους νέους πελάτες μέσω sms ή διαφημίζοντας Bollywood παραγωγές στα ξύλινα τελάρα μεταφοράς τους πχ. Πολύ ενδιαφέρουσα δε βρήκα την πρωτοβουλία «Share My Dabba», με την οποία οι 16 τόνοι τροφίμων που απομένουν στα δοχεία διανέμονται σε χιλιάδες παιδιά του δρόμου της πόλης.

Έχουν γίνει στο παρελθόν προσπάθειες να φτιαχτεί το εν λόγω σύστημα παράδοσης και αλλού στην Ινδία (Μπάνγκαλορ, Νέο Δελχί),αλλά τα αποτελέσματα δεν ήταν καν συγκρίσιμα, γιατί πρόκειται για πόλεις με πολύ μικρότερη κυκλοφοριακή συμφόρηση και πολύ λιγότερη χρήση του σιδηροδρομικού δικτύου. Οι εργαζόμενοι πάνε στη δουλειά τους οδικώς, με λεωφορεία, με μετρό και είναι σε πολύ κοντινότερες αποστάσεις. Θα έλεγε κανείς δηλαδή ότι το ταξίδι με το τρένο που χρειάζεται να κάνει ένας εργαζόμενος καθημερινά για να πάει στη δουλειά του, καθιστά τους dabbawallas απαραίτητους, αφού το διάλειμμα δεν φτάνει για να πάει κανείς σπίτι του να φάει, και είναι το ίδιο το τρένο που γέννησε τη λύση στο πρόβλημα και επιτρέπει όλα αυτά τα χρόνια το εγχείρημα τους να στέφεται με επιτυχία.

H δομή και ο κώδικας

Για να εκτελέσουν τη δουλειά τους πιο αποτελεσματικά, έχουν οργανωθεί σε περίπου 200 μονάδες των 25 ατόμων περίπου η καθεμία, οι οποίες έχουν τοπική αυτονομία. Το να είναι στην ώρα τους τα γεύματα είναι απολύτως κρίσιμο. Το γεύμα πρέπει να φτάσει στον εργαζόμενο στη 1 η ώρα κάθε μέρα ακριβώς και μπορεί να χρειαστούν έως και τρεις ώρες από την ώρα της παραλαβής έως την παράδοσή τους. Ολόκληρη η πόλη αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα αυτή, όποιος δει έναν dabbawalla στο δρόμο, του δίνει προτεραιότητα.

Η σωστή διακίνηση του dabba διασφαλίζεται με έναν εσωτερικό αλφαριθμητικό κώδικα που ζωγραφίζουν σε κάθε κουτί και έχει σχεδιαστεί για να γίνεται εύκολα κατανοητός από όλους τους. Μικρές παραλλαγές στην εμφάνιση των dabbas τους βοηθάνε να θυμούνται σε ποιόν πελάτη ανήκει, αλλά υπάρχουν κανόνες αναφορικά με το δοχείο του πελάτη.  Ενθαρρύνονται να συμμορφωθούν με το κυλινδρικό σχήμα και το συγκεκριμένο μέγεθος, μέσω της τιμής που είναι υψηλότερη για άλλου είδους φαγητοδοχεία, ενώ κάποια που θεωρείται ότι θα εμποδίσουν την ροή της δουλειάς λόγω ασυνήθιστου σχήματος, απλά δεν γίνονται δεκτά.

Οι επιχειρηματίες dabbawalas

Οι dabbawalas είναι αυτοαπασχολούμενοι και καθένας τους πρέπει να συνεισφέρει ένα ελάχιστο κεφάλαιο σε είδος: δύο ποδήλατα, ένα ξύλινο κιβώτιο για τα δοχεία, ένα λευκό βαμβακερό πουκάμισο και το λευκό χαρακτηριστικό καπέλο. Τα κέρδη της κάθε μονάδας κατανέμονται ανά μήνα και επιβάλλονται πρόστιμα μεταξύ άλλων για το αλκοόλ, το κάπνισμα και για πιθανές απουσίες.

Κάθε dabbawala είναι υπεύθυνος να διαπραγματευτεί τις τιμές με τους πελάτες του, το εύρος των οποίων όμως καθορίζεται από τις αντίστοιχες κυβερνητικές επιτροπές και όπως είπαμε εξαρτάται από την εγγύτητα. Οι dabbawalas συνήθως δουλεύουν στις ίδιες περιοχές για χρόνια, χωρίς αυτό να σημαίνει βέβαια  ότι έχει κανείς το μονοπώλιο σε μια περιοχή, ίσα ίσα μπορεί κανείς να «ψαρέψει» πελάτες σε λημέρια συναδέλφου, αλλά όχι να κλέψει κάποιον που είναι ήδη πελάτης άλλου.

Εάν κάποιος θέλει να πιάσει δουλειά σε μια τοπική ομάδα, η τοπική ομάδα αυτή είναι υπεύθυνη για να αξιολογήσει εάν υπάρχει αρκετή ζήτηση ώστε να προστεθεί νέο άτομο και φυσικά κατόπιν είναι υπεύθυνη για την εκπαίδευση του.  Κάθε ομάδα έχει έναν ή περισσότερους επόπτες (muqaddams), οι οποίοι επιβλέπουν την κωδικοποίηση, τη διαλογή και τη φόρτωση και εκφόρτωση και είναι υπεύθυνοι για την επίλυση διαφορών και την αντιμετώπιση προβλημάτων, είναι συνήθως εργαζόμενοι με πάνω από δέκα χρόνια εμπειρία και η θέση τους δεν σημαίνει ότι παύουν να μεταφέρουν γεύματα και οι ίδιοι, αντίθετα συνεχίζουν κανονικά. Από τους muqaddams τα μέλη εκλέγουν κάποιους ως εκπροσώπους για να συμμετάσχουν σε δύο διαχειριστικές επιτροπές που συνεδριάζουν κάθε μήνα και υπάρχουν για την αντιμετωπίζουν προβλήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν σε τοπικό επίπεδο.

Οι ηλικίες του κυμαίνονται από τα 18 έως τα 65 χρόνια περίπου (δεν υπάρχει υποχρεωτική ηλικία συνταξιοδότησης στην Ινδία) και συνήθως κάνουν αυτή τη δουλειά για ολόκληρη την επαγγελματική τους ζωή. Λόγω αυτής της πολυετούς επαφής κάθε μέρα στη δουλειά πλάι πλάι, μαθαίνουν να στηρίζουν ο ένας τον άλλον ουσιαστικά, πχ ένας γηραιότερος εργαζόμενος που δεν μπορεί πλέον να κουβαλήσει, θα βοηθηθεί από νεότερους συναδέλφους ώστε να φέρει εις πέρας τη μέρα του, χωρίς να πάρει λιγότερα χρήματα στο τέλος του μήνα.

Οι εργαζόμενοι που μπαίνουν σε αυτή τη δουλειά είναι συνήθως φίλοι ή συγγενείς των ήδη εργαζόμενων και οι περισσότεροι έχουν την ίδια κουλτούρα, τις ίδιες θρησκευτικές πεποιθήσεις, γλώσσα, αξίες ως και διατροφή παρόλο που η Βομβάη έχεις πολυάριθμες θρησκείες, εθνότητες και διαλέκτους. Μαθαίνουμε ότι ανήκουν σχεδόν αποκλειστικά στην κοινότητα Vakari, που λατρεύει τον Ινδό θεό Vithala, o οποίος διδάσκει ότι η παροχή τροφής είναι ένα από τα μεγαλύτερα δώρα που μπορεί να κάνει κανείς. Τώρα μην με ρωτάτε αν ήρθε πρώτα ο θεός ή η ανάγκη, θα μάντευα ότι ήρθε η ανάγκη πρώτα, αλλά αυτά τα λέω εγώ.

Είναι τόσο dedicated στη δουλειά τους εκτός των άλλων και επειδή πληρώνει καλά (12.000 ρουπίες περίπου το μήνα), έναν καλό μισθό στην Ινδία για μια ουσιαστικά ανειδίκευτη εργασία και η φήμη τους δίνει επίσης ένα κύρος που μπορεί να σημαίνει γι’ αυτούς  κάποια προνόμια όπως εκπτώσεις σε διάφορες συνδρομές και υποτροφίες για τα παιδιά τους από εταιρίες που επιθυμούν να συνδέσουν το όνομα τους με το δίκτυο.

Εν κατακλείδι, κάποιος να σε νοιάζεται…

Πανεπιστήμια και κολοσσοί στο χώρο διανομής τροφίμων έχουν προσπαθήσει να αποκρυπτογραφήσουν αυτό το αλάνθαστο και δημοφιλέστατο σύστημα. Η FedEx, είναι να σκάσει και η Amazon έχει γίνει μπλε από τη ζήλια της. Κι εμείς τους λέμε: “Παιδιά, δεν είναι το δίκτυο, είναι αυτή η αίσθηση ότι όσο δούλευες κάποιος σε φρόντισε, κάποιος είναι εκεί για σένα και έκανε τα αδύνατα δυνατά για να στο δείξει και μάλιστα πάνω στην ώρα!»