The butler never did it.
Μας αρέσουν τα αστυνομικά μυθιστορήματα και γράφουμε αυτό το άρθρο για να σας απενοχοποιήσουμε μια για πάντα!
words: Sporos
Στην αυγή των τριάντα και με το καλοκαίρι-όπως κι αν πρόκειται να είναι αυτό-να πλησιάζει απειλητικά, σε κάποια παραλία θα βρεθούμε και κάποια στιγμή θα βγάλουμε το ταλαιπωρημένο βιβλίο τσέπης με το κιτρινο-μαυρο εξώφυλλο. Ήρθε η ώρα να το παραδεχτούμε! Μας αρέσουν τα αστυνομικά μυθιστορήματα και γράφουμε αυτό το άρθρο για να σας απενοχοποιήσουμε μια για πάντα!
Χίλιες και μια νύχτες κάνανε την αρχή
Σε πληθώρα θρησκευτικών και άλλων κειμένων από το παρελθόν θα βρει κανείς άλυτα μυστήρια, αλλά για να μπορέσουμε να ορίσουμε ένα σημείο εκκίνησης του λογοτεχνικού είδους, θα θεωρήσουμε οτι κάτι ανήκει σε αυτό μόνο αν προσπαθεί να το λύσει-όποιος προσπαθεί τελοσπάντων να το λύσει-χρησιμοποιώντας τη λογική και δεν ψάχνει τη λύση στη μεταφυσική.
Με αυτή τη λογική λοιπόν, οι “Χίλιες και μια νύχτες” έκαναν την αρχή με το διήγημα “τα τρία μήλα”. Ένας ψαράς ανακαλύπτει ένα κλειδωμένο σεντούκι στον ποταμό Τίγρη και το πουλάει στον χαλίφη Harun al-Rashid, ο οποίος όμως όταν το ανοίγει ανακαλύπτει το διαμελισμένο κορμί μια κοπέλας. Αναθέτει στο βεζίρη του να λύσει το μυστήριο και να βρει τον ένοχο μέσα σε τρεις μέρες, αλλιώς θα χάσει τη ζωή του.
Gong’an fiction: Και στην Κίνα γίνονται εγκλήματα
Οι Κινέζοι βάλανε τους δικαστές τους να διαλευκάνουν τα εγκλήματα τους και τις κατέγραψαν σε μια κατηγορία ονόματι «Μυθοπλασία του Γκονγκ-αν». Οι πιο γνωστές είναι οι ιστορίες του δικαστή Bao του 16ου αιώνα και του δικαστή Dee του 18ου αιώνα.
Σίγουρα εντοπίζουμε διαφορές με την “κλασσική” δυτική αστυνομική λογοτεχνία που έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε. Ο “ντετέκτιβ” εδώ δεν έχει κατά αποκλειστικότητα μια υπόθεση, αλλά διαχειρίζεται πολλές διαφορετικές ταυτόχρονα, οι αναγνώστες ξέρουν εξ αρχής και το έγκλημα και τον δράστη και οι ιστορίες έχουν κι ένα μεταφυσικό στοιχείο με φαντάσματα να έρχονται να μιλάνε για το θάνατο τους και να κατηγορούν το δράστη. Δυστυχώς τα βιβλία θεωρούνταν χαμηλής ποιότητας και δεν δόθηκε ιδιαίτερο βάρος στην διατήρηση τους, όσο σε αυτά της φιλοσοφίας ή της ποίησης με αποτέλεσμα να σώζονται ελάχιστα και αυτά ξεθάβονται με δυσκολία σε παλαιοπωλεία.
Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε ξέρει το δολοφόνο
To “Das Fräulein von Scuderi”, γραμμένο το 1819 από τον E. T. A. Hoffmann, στο οποίο ο Mlle de Scudery αποδεικνύει την αθωότητα του βασικού υπόπτου της αστυνομίας, θεωρείται η παρθενική αστυνομική ιστορία, γιατί λέγεται οτι αποτέλεσε την επιρροή του Edgar Allan Poe για να γράψει το “The Murders in the Rue Morgue” το 1841. Αν λοιπόν το διήγημα του Poe είναι το πρώτο αστυνομικό διήγημα, ο πρώτος λογοτεχνικός ντετέκτιβ είναι ο C. Auguste Dupin, χωρίς βέβαια στο κείμενο να αναφέρεται με την ιδιότητα αυτή, γιατί η λέξη ντετέκτιβ δεν είχε ακόμη χρησιμοποιηθεί τότε στην αγγλικήν. Το όνομα του, το “Dupin” προήλθε από την λέξη “dupe”, δηλαδή εξαπάτηση. Ο Poe έστησε την πλοκή του “πειράζοντας” μεταβλητές της ιστορίας και η συνταγή πέτυχε, οπότε ακολούθησαν κι άλλες ιστορίες με ήρωα τον παράξενο μας τον Dupin (“The Mystery of Marie Rogêt” (1843),”The Purloined Letter” (1845).
Ο Poe έλεγε αυτές τις ιστορίες του “tales of ratiocination”, σαν να λέμε ιστορίες λογικής σκέψης. Ο στόχος ήταν από την αρχή ως το τέλος να μάθουμε την αλήθεια μέσω μιας σύνθετης διαδικασίας που συνδυάζει τη διαίσθηση, την παρατήρηση και το λογικό συμπέρασμα. Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του Dupin, ο τρόπος που ξετύλιγε την ιστορία και το οτι τα εγκλήματα είχαν να κάνουν με την υψηλή κοινωνία, είναι στοιχεία που επηρέασαν το είδος σε όλο τον 19ο, αλλά και τον 20ο αιώνα.
Aν βαριέστε να βρείτε και να διαβάσετε το “The Murders in the Rue Morgue”, έγινε ταινία το 1932 και υπάρχει όλη εδώ:
It’s elementary, my dear Watson
Μπορεί ο Poe να τα ξεκίνησε όλα πάνω-κάτω στη μορφή που τα ξέρουμε σήμερα, αλλά ο Arthur Conan Doyle ήταν που εδραίωσε για τα καλά το είδος και δεν ήταν και εύκολο, 56 ιστορίες και 4 μυθιστορήματα έγραψε, έναντι των τριών ιστοριών του Πόε. Ο Σέρλοκ Χολμς λοιπόν γεννήθηκε στο μυαλό του Arthur Conan Doyle το 1887 για το Strand Magazine και σύμφωνα με τον συγγραφέα βασίστηκε στον Dr. Joseph Bell που ήταν το αφεντικό του και ήταν ονομαστός για τα συμπεράσματα του από την παρατήρηση των μικρότερων λεπτομερειών.
Η διαφορά του όμως με τον Πόε, εκτός από τον όγκο της δουλειάς δηλαδή, ήταν οτι ο Doyle έπλασε εκτός από τον Σέρλοκ Χολμς και τον Dr Watson. O Watson προσεγγίζει τα ζητήματα πολύ πιο απλοϊκά, αλλά είναι ο πιο πιστός βοηθός που θα μπορούσε ένας ντετέκτιβ να ζητήσει. Η αντίθεση των μεθόδων τους καταλήγει να ναι οριακά εξίσου διασκεδαστική με την επίλυση του ίδιου του μυστηρίου και η σχέση των δύο συνεργατών και φίλων είναι κεντρικό θέμα σε όλες τις ταινίες και σειρές που φτιάχτηκαν γι’ αυτούς.
H χρυσή εποχή
Τα αστυνομικά μυθιστορήματα είδαν άνθιση ανάμεσα στους δυο παγκόσμιους πολέμους, τις δεκαετίες του ’20 και του ’30. Καθόλου τυχαίο δεν είναι τυχαίο το χρονικό πλαίσιο, ούτε το οτι άνθισαν κυρίως στη Βρετανία. Η βία, ο θάνατος και οι κοινωνικές αλλαγές, ήταν η καρδιά και της εποχής, αλλά και των εν λόγω μυθιστορημάτων. Πολλοί από τους συγγραφείς που ξεκίνησαν να ασχολούνται με το είδος, τελειοποίησαν την τέχνη τους μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, με τις όποιες βέβαια αλλαγές πρόσταζε την εποχή εκείνη το αναγνωστικό κοινό που είχε ήδη εθιστεί στα αστυνομικά μυθιστορήματα και απαιτούσε πιο περίπλοκους χαρακτήρες και πλοκή.
Ένα στοιχείο που διακρίνει το είδος, έχει να κάνει με το φύλο εκείνων που το υπηρέτησαν πιστά. Σε μια περίοδο που οι γυναίκες συγγραφείς σίγουρα δεν ήταν πλειοψηφία, πολύ μεγάλο ποσοστό των συγγραφέων αστυνομικών μυθιστορημάτων ήταν γυναίκες. Agatha Christie, Dorothy L. Sayers, Josephine Tey, Margery Allingham, and Ngaio Marsh είναι λίγες μόνο από τις κυρίες που διαβάστηκαν φανατικά.
Agatha Christie ή μήπως Mary Westmacot;
Η Η Αγκάθα Μαίρη Κλαρίσσα Μίλερ, Λαίδη Μάλλοουαν ήταν Αγγλίδα, αλλά όχι όποια κι όποια Αγγλίδα. Ήταν μια αγγλίδα που έγραψε 80 αστυνομικά μυθιστορήματα σαν Αγκάθα και δεκάδες ρομαντικά μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων με το ψευδώνυμο Μαίρη Γουέστμακοτ και έμεινε στην ιστορία ως η «Βασίλισσας του Εγκλήματος». Ήταν αυτή που έφτιαξε τον Ηρακλή Πουαρό και την Μις Τζέιν Μαρπλ τους οποίους σκότωσε το 1975, τον Ηρακλή στο “Αυλαία” και την Μις Μαρπλ στο “Sleeping Murder“. Λέγεται οτι έκανε μάθημα στο σπίτι και μέχρι τα 13 της χρόνια έκανε παρέα μόνο με φανταστικούς φίλους και κατοικίδια και πριν γίνει συγγραφέας δούλευε σαν βοηθός φαρμακοποιού, εξ ου και το “πάθος” της με τα δηλητήρια..
Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες και υπολογίζεται οτι έχουν πουλήσει 2 δισεκατομμύρια αντίτυπα (ως τώρα). Το νούμερο αυτό την κάνει 3η σε σειρά στη λίστα με τα best seller μετά τον William Shakespeare και τη Βίβλο. Δεν είστε λοιπόν οι μόνοι που τη διαβάζετε και αν νιώθετε άσχημα που ποτέ δεν βρήκατε τον δολοφόνο να γιατί: όπως αποκάλυψε το 2007 ο Μπράιαν Άλντις, του είχε πει η Αγκάθα Κρίστι οτι έγραφε όλα τα βιβλία της ως το τελευταίο κεφάλαιο και μετά τα ξαναδιάβαζε και αποφάσιζε ποιος θα είναι ο δολοφόνος με βάση το ποιος φαίνεται λιγότερο ύποπτος και ύστερα έκανε τις προσθήκες που τον ενοχοποιούσαν. Καθόλου τίμιο Αγκάθα!
Η μυστηριώδης εξαφάνιση
Στις 3 Δεκέμβρη του 1926 η 36χρονη τότε Αγκάθα φεύγει από το σπίτι της με το αυτοκίνητο της το οποίο αργότερα βρίσκεται τρακαρισμένο και μέσα κείτεται μόνο μια γούνα και το δίπλωμα της. Πάνω από 1000 αστυνομικοί και 15000 εθελοντές αρχίζουν να την ψάχνουν και ο βασικός ύποπτος είναι φυσικά ο σύζυγος της ο οποίος την είχε πρόσφατα ενημερώσει οτι ήθελε διαζύγιο, γιατί ήταν ερωτευμένος με μια νεώτερη γυναίκα. 11 μέρες αργότερα η Αγκάθα βρέθηκε σε ένα ξενοδοχείο στο οποίο είχε κάνει check in με το όνομα της ερωμένης του άντρα της και η ίδια ισχυρίζεται οτι υπέστη πολύ σοβαρής μορφής αμνησία και δεν ήξερε τι έκανε.
Σύμφωνα με τον συγγραφέα Andrew Wilson, η Αγκάθα έφυγε εκείνη τη μέρα για να αυτοκτονήσει πληγωμένη από την απιστία του άντρα της, ωστόσο κέρδισε μέσα της η καθολική Αγκάθα που ξέρει καλά οτι η αυτοκτονία είναι αμαρτία. Εμείς προτιμάμε την εκδοχή που είδαμε στο “Agatha and the truth of murder”
Extra!
Τα καλύτερα της βιβλία σύμφωνα με την ίδια
- “And Then There Were None” – (Δέκα μικροί νέγροι)
- “The Murder of Roger Ackroyd” – (Ποιός σκότωσε τον Ρότζερ Ακρόυντ)
- “A Murder is Announced” – (Πρόσκληση σε φόνο)
- “Murder on the Orient Express” – (Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές)
- “The Thirteen Problems” (1932) – (Δεκατρία προβλήματα)
- “Towards Zero” (1944) – (Ένα σχέδιο δολοφονίας)
- “Endless Night” – (Ατέλειωτη νύχτα)
- “Crooked House” – (Η σοφίτα με τις αράχνες)
- “Ordeal by Innocence” (1958) – (Η δοκιμασία της αθωότητας)
- “The Moving Finger” (1943) – (Δηλητήριο σε μικρές δόσεις)
Detection club
Το Detection club ήταν μια λέσχη που δημιουργήθηκε το 1930 από μια ομάδα Βρεταννών συγγραφέων του είδους. Εκτός από το να τρώνε παρέα και να βοηθάνε ο ένας τον άλλο με τεχνικές λεπτομέρειες του γραψίματος τους, μοιράζονταν και μερικούς κανόνες για το γράψιμο τους που ήταν όλοι υποχρεωμένοι να ακολουθούν. Το club, υπάρχει ακόμα, οι κανόνες αυτοί όμως έχουν χαλαρώσει αρκετά. Αρκετά μυθιστορήματα εκδόθηκαν από την λέσχη σαν σύνολο, κάθε συγγραφέας έγγραφε και από ένα κεφάλαιο. Η Αγκάθα Κριστί υπήρξε πρόεδρος της λέσχης ένα φεγγάρι. Ο όρκος της λέσχης είναι ο παρακάτω:
Do you promise that your detectives shall well and truly detect the crimes presented to them using those wits which it may please you to bestow upon them and not placing reliance on nor making use of Divine Revelation, Feminine Intuition, Mumbo Jumbo, Jiggery-Pokery, Coincidence, or Act of God?
Αν το σκεφτείς το αστυνομικό μυθιστόρημα δεν μπορεί παρά να έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια. Κι αυτό γιατί έχει αλλάξει η ζωή μας πολύ τα τελευταία χρόνια. Όπου και να πας, έχεις μαζί σου το κινητό σου, που έχει ενσωματωμένο gps, ο,τι γράψεις στο google, μένει εκεί για πάντα, το σπίτι σου είναι όλο έξυπνο, άρα όσο εύκολα μπορείς εσύ να του πεις τι να κάνει, άλλο τόσο εύκολα μπορεί και ο δολοφόνος να μετατρέψει μια σου οικιακή συσκευή σε φονικό όπλο. Νομίζουμε όλα ξεκίνησαν με τα δακτυλικά αποτυπώματα και τα τεστ DNA και φτάσαμε να βλέπουμε ταινίες στις οποίες ο πρωταγωνιστής πάει να κάνει τη στραβή κι εμείς το κοινό φωνάζουμε: Μην το κάνεις, βρε παιδί μου, αφού θα σε πιάσουν!
Ακόμα κι αν δεν έχεις καν κινητό και κάνεις όλα σου τα τηλεφωνήματα από καρτοτηλέφωνο- αν βρεις-, ακόμα κι αν δεν αφήσεις ούτε ένα τόσο δα κουτσουρεμένο αποτύπωμα, ούτε λίιιιιγο από το DNA σου, ακόμα κι αν όλες σου οι μετακινήσεις γίνουν με τα πόδια, κάποια κάμερα κάπου θα σε πιάσει. Κάποιου μαγαζιού, των διοδίων, της γειτόνισσας που βγάζει selfie στο μπαλκόνι της; Κάποια κάμερα σε βλέπει. Δεν λέμε βέβαια να γυρίσουμε πίσω αναφορικά με τα αληθινά εγκλήματα και να αρχίσουμε να χαϊδεύουμε το χώμα γύρω από το πτώμα ή να μυρίζουμε με προσοχή το δωμάτιο του τρόμου, λέμε απλά οτι στην παραλία θα πάρουμε ένα από τα παλιά του είδους, γιατί μας αρέσει κατά βάθος να μην χωράει το μυαλό μας πόσο διαολεμένα παρατηρητικός ήταν ο ντετέκτιβ.
Καλά παραλιακά διαβάσματα! Χωρίς ενοχές…