Τέττιξ ο αισθηματίας

Ο Τζίτζικας στη μυθολογία

Σύμφωνα με μια από τις εκδοχές της ελληνικής μυθολογίας o Τιθωνός ήταν γιος του βασιλιά της Τροίας Λαομέδοντα και της Στρυμούς. Tον ερωτεύτηκε η Ηώ και κάνανε μαζί δύο παιδιά, τον Μέμνονα και τον Ημαθίωνα. Υπήρχε όμως ένα πρόβλημα, ο Τιθωνός ήταν θνητός και αργά ή γρήγορα η Ηώ θα τον έχανε. Ζήτησε λοιπόν από τον Δία να τον κάνει αθάνατο και ο Δίας το έκανε, αλλά ξέχασε να ζητήσει εκτός από αθάνατο να τον κάνει και αγέραστο. Το θέμα με την αθανασία είναι οτι δεν πάει πάντα ακριβώς όπως τη φανταζόσουν. Ένα καλό παράδειγμα είναι το The Hunger του 1983 με τον David Bowie στο ρόλο του τζίτζικα:

Και αν θέλετε κάτι σε κωμωδία, ένα καλό παράδειγμα αθανασίας gone wrong είναι το Death Becomes Her του 1992:

Αν πάλι θέλετε κάτι πιο αληθινό, ρίξτε μια ματιά στην ξένη και εγχώρια showbiz.

Έτσι λοιπόν και ο καημένος ο Τιθωνός άρχισε σιγά σιγά να γερνάει όλο και περισσότερο μέχρι που οι θεοί λέει τον λυπήθηκαν και τον μεταμόρφωσαν στο γνωστό σε όλους μας τζίτζικα.

Ο Αίσωπος δεν έλεγε αλήθεια

Αν ο τζίτζικας είναι λίγο παραπάνω χρόνο, χρήμα και έναν καλό δικηγόρο, το μόνο σίγουρο είναι οτι θα έστηνε με όλους τους τζίτζικες ένα σωματείο και θα έκανε μια γερή μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση στον Αίσωπο. Ο γνωστός παραμυθάς πραγματικά τον κατέστρεψε! Έμεινε στην ιστορία και στο μυαλό ολονών μας σαν τον μεγαλύτερο τεμπέλη όλων των εποχών. Αλλά τζίτζικας δεν έχει χρόνο για τέτοια, έχει μονάχα 4-6 εβδομάδες όλες κι όλες για να ζήσει στο φως και να γνωρίσει την αγαπημένη του.

Γνωρίστε τον τζίτζικα

Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή ή μάλλον από το πως μοιάζουν στο τέλος. Ο τζίτζικας ή αλλιώς Τέττιξ, είναι πλακουστωτός με μήκος 2-5 εκατοστά (δηλαδή ψηλός για έντομο), έχει 5 μάτια, από τα οποία 2 είναι σε κανονικό μέγεθος και 3 μικρότερα, τα φτερά του είναι από μια διαφανή μεμβράνη, τα πόδια του μακριά και το χρώμα του συνήθως μαύρο. Είναι δύσκολο να τον εντοπίσει κανείς, γιατί το χρώμα του είναι παρόμοιο με του κορμού τον δέντρων που αράζει.

Τα θηλυκά τζιτζίκια κάθε Ιούλιο και Αύγουστο γεννάνε τα αυγά τους μέσα στις τρύπες που κάνουν μόνα τους στους βλαστούς των δέντρων. Οι προνύμφες ξεμυτάνε από τα αυγά στο τέλος του καλοκαιριού και κούτσου κούτσου κατεβαίνουν ή τελοσπάντων πέφτουν από τα δέντρα, κάνουν τρύπες δίπλα στις ρίζες των δέντρων και μένουν εκεί μέσα εως και 17 χρόνια. Οι προνύμφες αυτές έχουν πολύ δυνατά μπροστινά πόδια με τα οποία καταφέρνουν και φτιάχνουν τα “σπίτια” τους εως και 2,5 μέτρα κάτω από το χώμα δίπλα στις ρίζες για να τρέφονται από το χυμό του ξυλώματος τους. Οι προνύμφες αυτές ούτε να δαγκώσουν μπορούν, ούτε να τσιμπήσουν. Το μόνο τους “όπλο” είναι που ξεμυτάνε άψογα συγχρονισμένα όλα μαζί κατά εκατομμύρια.

Πόσα χρόνια ζουν τελικά;

Τα περισσότερα έχουν κύκλο ζωής που διαρκεί από δύο έως πέντε χρόνια. Ορισμένα είδη όμως έχουν πολύ μεγαλύτερους κύκλους ζωής, όπως το γένος της Βόρειας Αμερικής, Magicicada, που παραμένει στο έδαφος για 17 χρόνια. Υπολογίζεται οτι στον κόσμο υπάρχουν τουλάχιστον 2.500 είδη τζιτζικιών, τα οποία χωρίζονται σε 3 κατηγορίες. Αυτά που ζουν κάτω από τη γη 17, αυτά που ζουν 13 κι αυτά που ζουν 4 χρόνια, σαν αυτά που έχουμε και στην Ελλάδα.

Οι ειδικοί λένε οτι οι τόσο συγκεκριμένοι κύκλοι ζωής τους, διαμορφώθηκαν έτσι για να μην συμπίπτουν με αυτούς των θηρευτών τους, άλλοι λένε οτι προσαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας εποχής των παγετών και τα 4χρονα τζιτζίκια είναι απλά εξέλιξη των πολυετών. Μάλιστα τα τζιτζίκια που ζουν 17 χρόνια είναι από τα μακροβιότερα έντομα, τα κερδίζει μόνο η βασίλισσα-τερμίτης που ζει μέχρι και 50 χρόνια. Τα είδη των 17 και των 13 ετών “συναντιούνται” κάθε 221 χρόνια και περνάνε μαζί το καλοκαίρι τους. Το 1620 που συνέβη το συγκεκριμένο ευτυχές γεγονός οι κάτοικοι της Μασαχουσέτης νόμιζαν οτι τους τιμωρεί ο Θεός για κάτι που έκαναν!

Και επειδή από το 2020 τίποτα δεν λείπει…

Οι Αμερικανοί περιμένουν φέτος τα 17χρονα τζιτζίκια να τους επισκεφτούν μετά τις σφήκες δολοφόνους και την πανδημία του κορονοϊού. Περιμένουν λέει 1,5 εκατομμύριο τζιτζίκια ανά στρέμμα!

Η μεγάλη έξοδος

Όσες προνύμφες καταφέρουν να επιβιώσουν μεταμορφώνονται σε νύμφες και όλες μαζί φτιάχνουν διαδρόμους προς την επιφάνεια, σκαρφαλώνουν στην πρώτη κάθετη επιφάνεια που θα βρουν και ψάχνουν ένα ήσυχο μέρος να ξεφορτωθούν το κουκούλι τους και να πιάσουν το τραγούδι. Πολλές από αυτές δυστυχώς δεν επιζούν για να τραγουδήσουν και να βρουν το ταίρι τους, είτε γιατί παγιδεύονται στο κουκούλι τους είτε γιατί κάτι πάει στραβά με τα φτερά τους, είτε γιατί γίνονται μεζές για κάποιο άλλο ζώο.

Το τραγούδι του τζίτζικα

Αρχικά να πούμε οτι το αρσενικό τζιτζίκι είναι “κουφό” και το θηλυκό είναι “μουγκό”. Βλέπετε το θηλυκό τζιτζίκι δεν χρειάζεται να τραγουδάει, το αρσενικό το κάνει μόνο και μόνο για να προσελκύσει τα θηλυκά. Από την άλλη το αρσενικό εάν δεν ήταν “κουφό”, θα είχε κουφαθεί. Το τραγούδι ενός τζίτζικα της νότιας Ευρώπης μπορεί να ακουστεί από απόσταση 800 μέτρων και ορισμέναείδη της Αυστραλίας μπορούν να παράγουν ήχο έντασης έως και 120 ντεσιμπέλ. Το κάθε είδος έχει τον δικό του τραγούδι, αλλά η συχνότητα και η ένταση εξαρτώνται από τη θερμοκρασία και την ώρα της ημέρας. Το αρσενικό τζιτζίκι λοιπόν αντέχει όλη αυτή τη φασαρία γιατί μπορεί και απομονώνει το ακουστικό του νεύρο, ώστε να μην κουφαίνεται από τον ήχο.

Ο ήχος που παράγει το τζιτζίκι οφείλεται σε κάποιους ειδικούς μυς στο πίσω μέρος του σώματος του. Εκεί υπάρχουν δυο όργανα σαν τύμπανα στα οποία χτυπάνε οι μυς και παράγουν τον χαρακτηριστικό ήχο, ο οποίος ενισχύεται από την μεμβράνη στα φτερά τους.

Ο ήχος αυτός ωστόσο δεν προσελκύει δυστυχώς μόνο τα θηλυκά, αλλά και άλλα έντομα εχθρικά ως προς το τζίτζικα, όπως τις σαρκοβόρες μύγες, οι οποίες αφήνουν τα αυγά τους πάνω τους και όταν αυτά εκκολαφθούν γίνονται σκουλήκια που τρώνε σιγά σιγά τον καημένο τον τζίτζικα.

---

Για όσους έχουν ακόμα απορίες σε σχέση με τον κύκλο της ζωής τους, ο κινηματογραφιστής Σάμουελ Ορρ πέρασε 6 χρόνια και πάνω από 200 ώρες κινηματογραφώντας τη ζωή των τζιτζικιών και έφτιαξε το παρακάτω υπέροχο βίντεο:

---

Fun Facts!

• Τα κουφά τζιτζίκια και το κανόνι

Η απόδειξη για την επιλεκτική κώφωση των τζιτζικιών δόθηκε από τον δήμαρχο του Μαγδεμβούργου τον περασμένο αιώνα όταν πυροδότησαν ένα κανόνι κάτω από τον πλάτανο πάνω στον οποίο τραγουδούσαν χιλιάδες τζιτζίκια. Τα τζιτζίκια δεν σταμάτησαν ποτέ το τραγούδι τους, παρόλο τον εκκωφαντικό θόρυβο!

• Τα φτερά του τζίτζικα

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα φτερά τους, τα οποία έχουν μια ξεχωριστή αντιανακλαστική ιδιότητα κι έτσι το φως του ήλιου τα διαπερνά, ζεσταίνει το σώμα τους και ταυτόχρονα δεν τραβάνε την προσοχή των θηρευτών τους. Παρόμοια φτερά έχει και η πεταλούδα Greta Oto, η πεταλούδα με τα γυάλινα φτερά. Σαν να μην έφταναν αυτά όμως τα φτερά του τζίτζικα επίσης διώχνουν το νερό, εξουδετερώνουν τα μικρόβια και αυτό-καθαρίζονται! Πολλές εταιρίες προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τα φτερά τους σαν πρότυπο για να προσδώσουν τις ίδιες ιδιότητες σε γυάλινες επιφάνειες.

• Και τα τζιτζίκια ιδρώνουν

Τα τζιτζίκια είναι γνωστά και για την ικανότητα τους να ρυθμίζουν τη θερμοκρασία τους μέσω εξάτμισης με ανάλογο τρόπο με αυτόν που ιδρώνουν τα θηλαστικά. Όταν η θερμοκρασία τους ανεβαίνει πάνω από τους 39°C, απορροφούν περισσότερο χυμό από τα φυτά και αντίστοιχα εξάγουν από τους πόρους τους περισσότερο νερό. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να μειώσουν τη θερμοκρασία τους κατά 5°C και κάποια είδη μπορούν να αυξήσουν τη θερμοκρασία τους μέχρι και 22°C πάνω από τη θερμοκρασία περιβάλλοντος!

• Ο τζίτζικας και το Feng Shui

Σύμφωνα με το Feng Shui ο τζίτζικας είναι σύμβολο μακροζωίας και δίνεται δώρο σε νιόπαντρους, σε ζευγάρια που θέλουν να αναζωογονήσουν την σχέση τους και σε όσους θέλουν να αποκτήσουν παιδί. Θεωρείται οτι βοηθά επίσης αυτούς που πιστεύουν ότι  τους εγκατέλειψε η τύχη. 

---

Τζίτζικα, καλό καλοκαίρι!

Εμείς θα αποχαιρετήσουμε τον αγαπημένο μας τζίτζικα με το “Como La Cigarra” σε ερμηνεία της Mercedes Sosa  ή αλλιώς La Negra, της μεγάλης λαϊκής ερμηνεύτριας και αγωνίστριας της Λατινικής Αμερικής που είδε τον μικρό μας φίλο σαν σύμβολο επιβίωσης, όπως του αξίζει.

Tantas veces me mataron
Tantas veces me morí
Sin embargo estoy aquí resucitando 
Gracias doy a la desgracia y a la mano con puñal 
Porque me mató tan mal 
Y seguí cantando 

Cantando al sol como la cigarra 
Después de un año bajo la tierra 
Igual que sobreviviente 
Que vuelve de la guerra Tantas veces me borraron 

Tantas desaparecí 
A mi propio entierro fui sola y llorando 
Hice un nudo del pañuelo pero me olvidé después 
Que no era la única vez 
Y seguí cantando 

Cantando al sol como la cigarra 
Después de un año bajo la tierra 
Igual que sobreviviente 
Que vuelve de la guerra 
Tantas veces te mataron…

photo via https://archive.cretalive.gr