Prosthetic make-up: Αυτοί που δώσανε μορφή στον τρόμο

Αν το καλοσκεφτείς ο άνθρωπος άρχισε να βάφει το πρόσωπο και το σώμα του πριν ακόμα φορέσει ρούχα. Είτε για να καλλωπιστεί, είτε για να τρομάξει ανθρώπους από άλλες φυλές, είτε για να προσεγγίσει το ταίρι του. Σήμερα θα προσπαθήσουμε να κάνουμε ένα tribute στην αρχέγονη αυτή ανάγκη με δυο λόγια για κάποιους από τους πιο πιστούς υπηρέτες του μακιγιάζ και συγκεκριμένα του κινηματογραφικού μακιγιάζ. Γιατί κάποιοι από αυτούς ήταν πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας και δεν αξίζει να ξεχαστούν αυτοί που δώσανε σχήμα και μορφή στα όνειρα αλλά και τους εφιάλτες μας.

Lon Chaney: ο άνθρωπος με τα χίλια πρόσωπα

Η πρωτοπορία του Lon Chaney

Σε σχέση με τα τωρινά μας δεδομένα, μπορεί να μην σας φαίνεται ότι ο Chaney έκανε κάτι φοβερό, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάτε ότι τα χρόνια εκείνα στο σινεμά δεν είχε τόσο ευρεία χρήση το μακιγιάζ σαν ειδικό εφέ με εξαίρεση μερικά μουστάκια που κοτσάρανε για να ξεχωρίζουν οι “κακοί”. Θα μου πεις, καλά στο θέατρο πολλά χρόνια νωρίτερα χρησιμοποιούσαν το μακιγιάζ, πόσες και πόσες παραστάσεις με άντρες πρωταγωνιστές και σε αντρικούς και σε γυναικείους ρόλους. Το θεατρικό μακιγιάζ ωστόσο δεν γινόταν να μεταφερθεί αυτούσιο στην μεγάλη οθόνη με τις δυνατότητες που είχαν οι κάμερες τις εποχής. Με τις δυνατότητες της εποχής λοιπόν και ελλείψει ειδικών να ασχοληθούν με το θέμα του μακιγιάζ, ο Chaney και οι ανεπτυγμένες του ικανότητες στον τομέα αυτό, τον έθεσαν σε πλεονεκτική θέση. Ήταν ένας ηθοποιός για όλους τους ρόλους, ξέρανε πώς ο,τι και να του ανέθεταν θα το έφερνε εις πέρας με επιτυχία.

Σαν άνθρωπος κράτησε απόσταση από τα φώτα τη δημοσιότητας, έκανε την ελάχιστη δυνατή προώθηση για τις ταινίες του και σπάνια συμμετείχε στις κοινωνικές συναθροίσεις του Hollywood. To 1929 διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα, ο οποίος χειροτέρεψε ιδιαίτερα όταν κατάπιε τεχνητό χιόνι κατά τη διάρκεια γυρισμάτων και έπαθε μια σοβαρή μόλυνση. Δυστυχώς απεβίωσε τον Αύγουστο του 1930 έμεινε όμως στην ιστορία ως “ο άνθρωπος με τα χίλια πρόσωπα” . Μια ταινία για τον Chaney βγήκε το 1957 με τίτλο ” Τhe man of a thousand faces”, το περιεχόμενο της οποίας βέβαια ήταν σε μεγάλο βαθμό φανταστικό, γιατί ο ίδιος δεν αποκάλυπτε ποτέ λεπτομέρειες για εκείνον ή την οικογένεια του και το 2000 βγήκε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο: “Chaney: Α thousand faces”. Θα τα βρείτε και τα δύο παρακάτω.

Jack Pierce: ένας παρεξηγημένος τελειομανής

Όταν το 1926 ο Jack δημιούργησε το make-up για έναν πίθηκο που μιλούσε για την ταινία “The Monkey Talks”, ο επικεφαλής της Universal Carl Laemmle ενθουσιάστηκε από το αποτέλεσμα, ακολούθησε το ανατριχιαστικό πρόσωπο του Conrad Veidt στο “The Man Who Laughs” (1928) και μετά πια τον προσέλαβε η Universal Pictures αποκλειστικά. Ο δρόμος για το είδος του τρόμου στο οποίο ο Jack ήξερε καλά να δίνει μορφή, είχε ανοίξει ήδη από τον Chaney και μετά τον θάνατο το κενό αυτό έπρεπε να καλυφθεί, δίνοντας περιθώρια και στη Universal αλλά και στον Jack να θριαμβεύσει.

Ο Jack Pierce, ο Karloff και ο Lon Chaney Jr.

Όπως είπαμε η πιο γνωστή δημιουργία του Jack ήταν ο “Frankestein” το 1931. Κατά γενική ομολογία για να δημιουργήσει το τέρας του δημιούργησε κάτι πραγματικά ανατριχιαστικό, με σεβασμό ωστόσο στην ουσία της ιστορίας που η ταινία ήθελε να διηγηθεί. Κάπως έτσι γεννήθηκε το αγαπημένο μας τέρας με ράμματα στο σημείο που το κεφάλι του είχε κοπεί και επανασυνδεθεί και δύο “βίδες” στο λαιμό που στην πραγματικότητα είναι τα ηλεκτρόδια που χρησιμοποιήθηκαν για να τον φέρουν στη ζωή μετά την επέμβαση.

The sole reason for any makeup, and particularly a character makeup, is not to proclaim the skill of the artist or the actor, but to help tell the story

Jack Pierce

Ο Pierce κατά κοινή ομολογία δεν ήταν και ο πιο βολικός άνθρωπος, ωστόσο με τον Karloff, τον ηθοποιό που υποδυόταν τον Frankestein, σύμφωνα με τον ίδιο τον Karloff, είχαν μια εξαιρετική συνεργασία. Σε καθημερινή βάση περνούσε τουλάχιστον τέσσερις ώρες στο μακιγιάζ για να “χτίσουν” το κεφάλι του με βαμβάκι, collodion, κερί και άλλα πολλά υλικά κάτω από την πράσινη μπογιά που έδινε το τελικό αποτέλεσμα ώστε ο πρωταγωνιστής να φαίνεται χλωμός στην ασπρόμαυρη τότε οθόνη. Αντιθέτως η συνεργασία του με τον Lon Chaney Jr., τον γιο του προαναφερθέντος Lon Chaney, λέγεται ότι ήταν πολύ κακή, μάλιστα ο ίδιος ο ηθοποιός είχε πει ότι ο Pierce τον έκαιγε συνεχώς επίτηδες με το σίδερο των μαλλιών καθώς τον ετοίμαζε για το γύρισμα. Ο Chaney Jr στα γυρίσματα με τον Pierce πρέπει να πέρασε πολύ δύσκολα γενικά, γιατί λένε ότι έπαθε και μια αλλεργική αντίδραση από ένα από τα λαστιχένια πρόσθετα του μακιγιάζ του. Να σημειώσουμε ωστόσο ότι οι fans του είδους λένε ότι οι φήμες για την μεταξύ τους κακή σχέση είναι υπερβολικές.

Η νέα εποχή που μας στέρησε την τέχνη του

Ο Jack Pierce απολύθηκε τελικά από τη Universal το 1946 μετά από 20 χρόνια. Μια θεωρία ως προς το γιατί συνέβη αυτό είναι ότι αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει μια νέα μέθοδο στη δουλειά του που εμφανίστηκε στο τέλος της δεκαετίας του ’30 και θα επέτρεπε η όλη διαδικασία να είναι πολύ πιο γρήγορη και άρα να κοστίζει λιγότερο. Ουσιαστικά επρόκειτο για ολόκληρες μάσκες από latex φτιαγμένες από πριν. Ο Jack όμως ήταν καλλιτέχνης, ο Chaney Jr. είχε πει ότι μπορούσε να κάνει έως και δυο ώρες να φτιάξει μια μικρή αμυχή στο πηγούνι του που με τα βίας φαινόταν. Το πιθανότερο είναι ότι δεν συνέφερε και δεν ενδιέφερε πλέον τη Universal να τον πληρώνει ,ειδικά εφόσον δεν δεχόταν να ρίξει τα στάνταρ του, καθώς πια εκείνη την εποχή η εταιρία έκανε 40 με 60 παραγωγές το χρόνο και όσες χρειάζονταν τα ταλέντα του μπορούσες να τα μετρήσεις στα δάχτυλα του ενός χεριού. Ο Jack Pierce απεβίωσε το 19 Ιουλίου του 1968 ξεχασμένος από τον λαμπερό κόσμο του Χόλυγουντ, στα όρια της φτώχειας.

Δείτε εδώ αναλυτικά τη διαδικασία “μουμιοποίησης” του Jack Pierce.

ΜΗΝ χάσετε παρακάτω την μετατροπή του Lon Chaney Jr. σε Wolfman. O δυστυχής χρειάστηκε να κάτσει 9 ώρες στην καρέκλα γι’αυτό το αποτέλεσμα.

Dick Smith: ο “Νονός” του make-up

O Richard Emerson Smith ετοιμαζόταν να γίνει οδοντίατρος, όταν διάβασε ένα βιβλίο για τις τεχνικές του θεατρικού μακιγιάζ με τον τίτλο: “Paint, Paste and Makeup” και αυτό ήταν. Μετά ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με το make-up στη θεατρική ομάδα του Yale και αφού αποφοίτησε και υπηρέτησε στον στρατό τα τελευταία χρόνια του Β’ Παγκόσμιου πολέμου, ήξερε τι ήθελε πραγματικά να κάνει στη ζωή του και δεν ήταν να γίνει οδοντίατρος.

Ο Smith ήταν απολύτως αυτοδίδακτος και “ίδρωσε” για να ξεκινήσει την καριέρα του. Δούλευε ολημερίς στο εργαστήριο στο σπίτι του και έστελνε φωτογραφίες της δουλειάς του σε όλες τις μεγάλες κινηματογραφικές εταιρίες, αλλά όλες τον απέρριπταν, μέχρι που ο πατέρας του τον έπεισε να δοκιμάσει το νέο μέσο της εποχής, την τηλεόραση. Και καλά έκανε γιατί τότε ήταν που έπιασε δουλειά στην WNBC, όπου δούλεψε για τα επόμενα 14 χρόνια. Στα 14 αυτά χρόνια ο Smith τελειοποίησε τεχνικές, “έπαιξε” με τα χρώματα και τις σκιές και ουσιαστικά εξερεύνησε πρώτος το μακιγιάζ στην τηλεόραση, κάτι που ήταν απαραίτητο στην νέα εποχή του RCA.

Η καινοτομία του Smith

Εκείνη την εποχή είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούν μάσκες για τα εφέ τους, αλλά ήταν ενιαίες σε όλο το πρόσωπο του ηθοποιού. Η καινοτομία του Smith ήταν ότι οι μάσκες του αποτελούνταν από τρία διαφορετικά τμήματα φτιαγμένα από latex. Με τον τρόπο αυτό η μάσκα επέτρεπε στον ηθοποιό να χρησιμοποιεί όλες τις εκφράσεις του. Φυσικά στην αρχή κάποιοι κατέκριναν τις μεθόδους του, αλλά εν τέλει αποδείχθηκε η ανωτερότητα τους και βασικά η μεγαλύτερη απόδειξη είναι ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα βασίστηκαν σε αυτήν την καινοτομία του Smith. Πέρα όμως από την καινοτομία του, ο Smith ήταν και απλά πραγματικά καλός στη δουλειά του. Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν χρειάστηκε να μετατρέψει τον Laurence Olivier σε λεπρό για την τηλεοπτική μεταφορά του The Moon and Sixpence (1959), ο ηθοποιός είπε: “Dick, αυτό κάνει όλη την ηθοποιία για μένα”. Αναγνωρισμένος πια το 1965 ο Smith εξέδωσε και το βιβλίο του: “Dick Smith’s Do-It-Yourself Monster Make-up Handbook”

Even when the characters were fantastically weird, I always tried to make them believable

Dick Smith

Ο νονός που τον έκανε νονό του make-up

Όταν ο Smith κλήθηκε να δημιουργήσει το πρόσωπο του Δον Κορλεόνε για τον Marlon Brando έπρεπε όπως καταλαβαίνετε να τον γεράσει, αλλά ο Marlon Brando δεν δεχόταν να βάλει τα κλασσικά πρόσθετα, γιατί δεν είχαν αρκετό χρόνο. Τότε ο Smith ουσιαστικά “ζωγράφισε” όλες τις γραμμές του προσώπου του Δον Κορλεόνε που ξεκινούσαν από τα μάτια του ηθοποιού. Όσο για τον χαρακτηριστικό προγναθισμό του ήρωα, χρησιμοποίησε ένα οδοντιατρικό μασελάκι για να φτιάξει το εφέ που ήθελε στο σαγόνι του. Στην συγκεκριμένη ταινία μάλιστα έφτιαξε έναν μηχανισμό για να “αναβλύζει” το αίμα από το κρανίο του εκάστοτε μακαρίτη με φυσικό τρόπο. Θεωρείται το πρώτο ειδικό εφέ σε σχέση με το αίμα και αν θυμάστε την ταινία, μάλλον ήταν απαραίτητο.

Actors have to feel like they are the person they are portraying. I think my work has helped many to achieve that

Dick Smith

Ο εξορκιστής του Smith

Θα ήταν ίδια η ταινία δηλαδή αν δεν γύρισε το κεφάλι της Linda Blair ή αν δεν ξέρναγε πράσινο εμετό πάνω στον πάστορα; Όχι βέβαια! Ο Dick Smith ήταν ο πρώτος που συνδύασε το μακιγιάζ με τα ειδικά εφέ και έκανε την αρχή στον “Εξορκιστή”. Για το περιστρεφόμενο κεφάλι συγκεκριμένα έφτιαξε ένα μηχανικό αντίγραφο του κεφαλιού της Blair, έκανε τις “χαρακιές” στο στομάχι της να “πρήζονται”, έφτιαξε μια ειδική συσκευή που εφάρμοζε γύρω από το στόμα της και την κατάλληλη στιγμή εκτόξευε τον πράσινο εμετό που ήταν μπιζελόσουπα. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά “γέρασε” και τον Max von Sydow κατά 30 χρόνια. Κάτι που δεν μας κάνει εντύπωση βέβαια, γιατί ο Smith ήταν κάτι σαν μύθος στο να γερνάει τους ηθοποιούς του. (βλ. Amadeus, Little Big Man) Δείτε παρακάτω σε βίντεο τα backstage της δημιουργίας του “Εξορκιστή”:

Αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες για τις τεχνικές που χρησιμοποιούσε ο Smith για να γεράσει τα “θύματα” του, δείτε τα παρακάτω βίντεο με οδηγίες από τον “δάσκαλο”:

---

Extra!

O Smith είχε χάσει τον δεξί του παράμεσο σε έναν σοβαρό τραυματισμό που είχε δουλεύοντας για μια ταινία. Επειδή παρατήρησε ότι αυτό έκανε τους πελάτες να νιώθουν άβολα, έφτιαξε για τον ίδιο ένα ειδικό εφέ που άλλαξε όλο του το χέρι μόνο και μόνο για να φαίνεται λιγότερο το δάχτυλο που έλειπε.

---

Και έτσι επειδή μας αρέσει:

---