Lenny, o βρωμόστομος Προμηθέας
Από τον Lenny Bruce, μέχρι σήμερα, πόσο έχει αλλάξει το κοινό της κωμωδίας; Που βρίσκεται το όριο αυτού που ορίζουμε ως προσβλητικό. Έπιασε τόπο τελικά η θυσία του Lenny;
words: Sporos
Ο Λένι Μπρούς γεννήθηκε ως Λέοναρντ Αλφρέντ Σνάιντερ στις 13 Οκτωβρίου του 1925 στην Νέα Υόρκη από πατέρα πωλητή παπουτσιών και μητέρα χορεύτρια. Από 5 ετών και ύστερα, ήταν κι αυτός παιδί χωρισμένων γονιών και μεγάλωσε με τη μητέρα του. Στα 16 έφυγε από το σπίτι, κατατάχθηκε στον Αμερικάνικο Στρατό και υπηρέτησε στη Βόρεια Αφρική. Όταν επέστρεψε ήταν που δοκιμάστηκε ως κωμικός αρχικά με το όνομα “Lenny Marsalle”, αλλά ήταν λίγο αφότου άλλαξε το επίθετο του σε Bruce που κέρδισε 12$ και μια μακαρονάδα! Τον πρώτο καιρό το υλικό του ήταν κυρίως μιμήσεις διαφόρων σταρ του αμερικάνικου κινηματογράφου.
Στην αυγή της καριέρας του έγραψε μερικά σενάρια, συμπεριλαμβανομένου ενός για μια παιδική ταινία και εξέδωσε τέσσερα άλμπουμ με υλικό του μέσω της Fantasy Records. Αργότερα εξέδωσε άλλους δύο δίσκους με υλικό του, τους οποίους διακίνησε μόνος του.
Έμεινε στην ιστορία σαν “sick comic”, αν και στην πραγματικότητα ήταν η αρρώστια της κοινωνίας που προσπαθούσε να αναδείξει. Αυτό ακριβώς είναι που τον έβαλε στη μαύρη λίστα της τηλεόρασης και ακόμα κι όταν εμφανιζόταν λόγω της συμπάθειας ορισμένων όπως ο Steve Allen, ήταν υπό αυστηρή επίβλεψη και το υλικό του έπρεπε να έχει προ-εγκριθεί.
Χαρακτηριστικά τον Μάρτη του 1964 ο Steve Allen τον είχε καλέσει για τρίτη φορά στο σόου του, πριν βγει όμως στη σκηνή χρειάστηκε τέσσερα ολόκληρα λεπτά για να προειδοποιήσει στους τηλεθεατές για τον Lenny. Τους εξήγησε οτι δεν πρόκειται απλά για έναν κωμικό που λέει βρώμικα αστεία, αλλά ασχολείται με θέματα που πολλοί θεωρούν οτι είναι off-limits, όπως η θρησκεία και γι’αυτό μπορεί να τους σοκάρει.
Στέρησε από κάποιον το δικαίωμα να λεει γαμώ, και του στερείς το δικαίωμα να λεει γαμιέται η Κυβέρνηση
Larry Bruce
Η Honey και η Kitty
Γνώρισε τη γυναίκα του τη Honey Harlow το 1951. Όταν τη γνώρισε ήταν στρίπερ, κάτι που θέλησε να αλλάξει όταν την παντρεύτηκε την ίδια χρονιά και δυο χρόνια αργότερα έφυγαν από τη Νέα Υόρκη για να δοκιμάσουν στην Καλιφόρνια την τύχη τους ως ντουέτο. Εκεί δούλεψε σε διάφορα στριπτιτζάδικα συστήνοντας τις χορεύτριες και δουλεύοντας ταυτόχρονα στο κοινό το υλικό του. Εκεί ήταν που έχασε τελικά τις όποιες συστολές είχε και ανέπτυξε το στυλ για το οποίο είναι γνωστός.
Η σάτιρα ήταν ωμή και αισχρή, κάτι που δεν άρεσε σε όλους, γιατί ήξεραν οτι πίσω από τα γέλια, ο Λένι έλεγε την αλήθεια. Δεν δίσταζε να κατηγορήσει τον καπιταλισμό, τη θρησκεία και να ξεσκεπάσει την κυβέρνηση και δεν το έκανε μόνο για τα χρήματα και τη δημοσιότητα, το έκανε γιατί ήθελε να ξεσκεπάσει την υποκρισία της αμερικανικής κοινωνίας και να κάνει τον κόσμο να αντικρίσει την αλήθεια και τιμωρήθηκε πολλές φορές γιαυτό.
Η Honey και ο Lenny, υποδέχθηκαν την κόρη τους Kitty το 1955, αλλά τελικά χώρισαν οριστικά το 1959. Μπορείτε να δείτε από λίγο πιο κοντά τη σχέση του ζευγαριού όπως την έγραψε στο σενάριο του ο Julian Berry και τη σκηνοθέτησε το Bob Fosse στην ταινία του 1974, “Lenny”. Τον Lenny Bruce ενσαρκώνει ο Dustin Hoffman.
O Lenny και ο νόμος
Ο Lenny ήθελε η γυναίκα του να αλλάξει επαγγελματικό προσανατολισμό. Αυτό, τον οδήγησε στο να ψάχνει εναγωνίως τρόπους να βγάλει λεφτά. Η πιο γνωστή από τις απάτες του ήταν αυτή του Ιδρύματος Brother Mathias που οδήγησε και στη σύλληψη του. Συνελήφθη επειδή έκανε τον ιερέα και ζητούσε δωρεές για μια αποικία λεπρών στη Γουιάνα υπό την αιγίδα του ιδρύματος που εφηύρε ο ίδιος. Αθωώθηκε στη συνέχεια, γιατί η αποικία εν τέλει υπήρχε και ο κληρικός δεν κατάφερε να ξεσκεπάσει την κομπίνα. Περισσότερες αποκαλύψεις σε σχέση με την κομπίνα αποκαλύπτει στην ήμι-φανταστική αυτοβιογραφία του: “Talk Dirty and Influence People” την οποία έγραψε όταν του το ζήτησε ο Hugh Hefner και εκδόθηκε σε συνέχειες στο Playboy.
Πέρα όμως από τις κομπίνες και κάποιες συλλήψεις που σχετίζονταν με τα ναρκωτικά, ο Lenny συνελήφθη πολλές φορές κατηγορούμενος απλά και μόνο για τη βωμολοχία του. Η αρχή έγινε το 1961 στο Jazz Workshop του Σαν Φρανσίσκο και έγινε η αφορμή για να μπει στο στόχαστρο και την στενή παρακολούθηση της αστυνομίας έκτοτε, έχοντας σαν αποτέλεσμα συχνά την σύλληψη του. Όπου κι αν εμφανιζόταν, στο κοινό υπήρχαν κρυφά άντρες της αστυνομίας και περίμεναν πότε θα κάνει τη στραβή για να τον συλλάβουν επί τόπου ή τον ηχογραφούσαν.
Η δίκη του ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1964 και κράτησε παραπάνω από μισό χρόνο. Δεν ήταν όλοι κόντρα στη σάτιρα του Lenny, μάλιστα πολλοί καλλιτέχνες της εποχής όπως ο Γούντι Άλεν, ο Μπομπ Ντίλαν και η Ελίζαμπεθ Τέιλορ πήραν το μέρος του. Η απόφαση ήταν τέσσερις μήνες υπό κατ’ οίκον περιορισμό και ασκήθηκε έφεση, χωρίς ωστόσο να προλάβει τελικά να μάθει την τελική απόφαση. Η δίκη του θεωρείται σήμα κατατεθέν για το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου.
Αν σας φαίνεται κάποιο μέρος του σώματος αηδιαστικό, τα παράπονα σας στον Δημιουργό
Larry Bruce
Εν Τέλει
Λόγω όλης αυτής της στενής παρακολούθησης και λογοκρισίας της δουλειάς του, ο Lenny εμφανίστηκε στην τηλεόραση συνολικά μόνο έξι φορές. Οι παραστάσεις του ήταν απαγορευμένες σε αρκετές από τις πολιτείες της Αμερικής και μια συνέντευξη που ήταν να δώσει το 1962 στην Αυστραλιανή τηλεόραση, απαγορεύτηκε από πριν, λόγω της αναμπουμπούλας που προκάλεσε η πρώτη παράσταση που έδωσε εκεί και οδήγησε σε διαπληκτισμούς με όσους είχαν πάει να τον δουν. Ως το 1966, ήταν στη μαύρη λίστα σχεδόν κάθε νυχτερινού κέντρου, γιατί οι ιδιοκτήτες φοβόντουσαν τη δίωξη. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν σοβαρά εξαρτημένος από τα ναρκωτικά και αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας.
Η πιο γνωστή του εμφάνιση ήταν στο Berkeley Community Theatre που έγινε και το τελευταίο του άλμπουμ με τίτλο: “The Berkeley Concert”. Η τελευταία του εμφάνιση ήταν στις 25 Ιουνίου του 1966 στο Fillmore Auditorium του Σαν Φρανσίσκο με τον Frank Zappa και τους The Mothers of Invention και κατά γενική ομολογία ο Lenny ήταν φορτισμένος συναισθηματικά και μέσα στις αμφεταμίνες.
Στις 3 Αυγούστου του 1966, βρέθηκε νεκρός στο μπάνιο του σπιτιού του και η επίσημη αιτία θανάτου ήταν:”Δηλητηρίαση από μορφίνη λόγω τυχαίας υπέρ-δοσολογίας”.
Στις 23 Δεκεμβρίου 2003, 37 χρόνια μετά το θάνατό του, ο κυβερνήτης της Νέας Υόρκης George Pataki του παραχώρησε μεταθανάτια χάρη για την καταδικαστική απόφαση σε βάρος του λόγω βωμολοχίας.
Το 2004, το Comedy Central, καταχώρησε τον Lenny, στην 3η θέση στη λίστα με τους 100 καλύτερους κωμικούς όλων των εποχών μετά τους George Carlin και Richard Pryor και μια θέση πάνω από τον Woody Allen.
Για περαιτέρω μελέτη
- Οι REM στο τραγούδι τους “It’s the end of the world as we know it (And I feel fine)”, αναφέρουν τον κωμικό σαν έναν από τους τέσσερις διάσημους με τα αρχικά L.B.
"That's great, it starts with an earthquake, birds and snakes, an aeroplane, and Lenny Bruce is not afraid."
- O Bob Dylan στο τραγούδι του Lenny Bruce είπε γι’αυτόν:
"Maybe he had some problems, maybe some things that he couldn’t work out But he sure was funny and he sure told the truth and he knew what he was talkin’ about. Never robbed any churches nor cut off any babies’ heads He just took the folks in high places and he shined a light in their beds."
- H Nico στο άλμπουμ της Chelsea Girl προσθέτει το κομμάτι “Eulogy to Lenny Bruce” θέλοντας να δείξει την θλίψη και τον θυμό της για τον θάνατο του.
"I've lost a friend And I don't know why But never again Will we get together to die."
Ο Lenny Bruce είτε σε κάνει να γελάς, είτε όχι ήταν μπροστά από την εποχή του. Αν δεν σε κάνει να γελάς αυτός, θα σε κάνουν σίγουρα οι George Carlin, Bill Hicks, Jon Stewart, Marc Maron, Louis C.K και πολλοί ακόμη που έκαναν κωμωδία μετά από εκείνον και διδάχθηκαν πολλά από εκείνον.
Υποθέτουμε οτι από την πρώτη στιγμή που κάποιος κάπου πήρε ένα μικρόφωνο και αποφάσισε να πει μπροστά σε κόσμο ένα αστείο, πάντα από κάτω υπήρχαν κάποιοι που δεν τους άρεσε το αστείο και κάποιοι που προσβλήθηκαν προσωπικά από αυτό. Δια βοής εκείνη την ώρα μπορούσαν να δείξουν την αντίθεση τους ή απλά να μην γελάσουν και να ραγίσουν την καρδιά του καλλιτέχνη ή και όχι!
Ωστόσο σήμερα έχουμε τα social media. Αυτό σημαίνει ότι το αστείο κάποιου μπορεί να τον χαρακτηρίσει ως την άλλη άκρη της γης μέσα σε δευτερόλεπτα. Μπορεί επίσης να αποκοπεί ένα τόσο δα κομμάτι από την παράσταση ενός καλλιτέχνη και να αναπαραχθεί μόνο του, δίνοντας τελείως διαφορετική εντύπωση σε σχέση με το τι θέλει να πει ο ποιητής. Ο Chris Rock είχε πει ότι έχει λογοκρίνει τον εαυτό του υπό τον φόβο οτι κάποιος στο κοινό μπορεί να ηχογραφεί την παράσταση. Πόσο πληγώνουν όλα αυτά την κωμωδία;
Υπάρχει τελικά εκείνη η κόκκινη γραμμή που χωρίζει το “απλά κωμωδία” με το προσβλητικό; Δεν μπορεί να ορίζεται απλά από το αν κάτι είναι αστείο, γιατί είναι αρκετά υποκειμενικό. Τα μωρά πχ γελάνε με το οτιδήποτε για ώρες ολόκληρες. Ένα κριτήριο θα μπορούσε να πει κανείς το είναι εάν αυτός που προσβλήθηκε έχει εξουσία. Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να πούμε ότι δεν πρόκειται απλώς για παρεξήγηση, αλλά για λογοκρισία. Ένα ακόμη κριτήριο είναι το εάν το “θύμα” έχει επιλέξει το χαρακτηριστικό για το οποίο γίνεται το αστείο ή εάν απλά γεννήθηκε πχ με αυτό. Από την άλλη εμείς ορίζουμε ποια λέξη είναι προσβλητική και ποια όχι και στη συνέχεια ακολουθούμε τους κανόνες αυτούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το κείμενο του Louis CK για τη λέξη “retard” ή το “Are there any niggers here tonight?” του Lenny Bruce. Γι’ αυτό και το αν κάτι είναι προσβλητικό είναι άρρηκτα δεμένο με την χρονική στιγμή στην οποία λέγεται.
Σύμφωνα με το ίντερνετ (που σημαίνει ότι δεν παίρνω κι όρκο) ο Μαρκ Τουέιν είχε πει: “Humor is tragedy plus time.” Άρα ένα είναι σίγουρο, παιδιά, ο,τι και να γίνει, μια μέρα θα τα σκεφτόμαστε και θα γελάμε…
Μπορείτε να ακούσετε υλικό του Lenny Bruce συγκεντρωμένο στο Spotify από εδώ
Για το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία και φωτογραφίες από το επίσημο site του.
Αρχική φωτογραφία via jackrouse.com